GIDA İSRAFI YAPIYOR MUSUN?

Buzdolabına koyduğun yemeklerin ne kadarını çöpe gitmeden, tamamen bitiriyorsun?

Aldığın meyve ve sebzelerin hiçbirini çürütmeden tüketebiliyor musun?

Yazımızın konusu pratik çözümlerle dolu ama biraz ciddi: Gıda israfı.

Dünyada her yıl üretilen toplam gıdanın 3’te biri çöpe gidiyor. Bu da yaklaşık 1 trilyon dolarlık maliyeti olan bir kaynağın kullanılmadan harcanması demek. Bu ölçekteki çöpün doğaya bıraktığı etki ise inanılmaz. Gıdalardan çıkan sera gazları eğer bir ülke olsaydı, Amerika, Çin vb. ülkelerden sonra 3. sırada yer alabilirdi.

Büyük üreticilerden, tüketim tercihlerini yapan kişilere kadar; aslında bu herkesin başına geliyor.

Büyük üretim merkezleri gıda israfına en çok sebep olan yerler. Bir tedarik zinciri sürecinin başından sonuna kadar; gıdalar dökülüyor, eziliyor, bozuluyor ve çürüyor. Bu olaylar rastlantısal gözükse de, dünyanın bir ucuna gönderim yapan gıda markaları için kaçınılmaz bir gerçek. Bu yüzden yerel gıdayı tercih etmek çok değerli.

Olay sadece bundan ibaret değil. Her gün “yenmedi, bozuldu” diyerek çöpe attığımız yemekleri bir düşünsene? Bilinçli ya da bilinçsiz, bir şekilde hepimiz bunu yapıyoruz. Gelişmiş ülkelerde gıda israfının yarısından fazlasının evlerde gerçekleştiği biliniyor.

Tablo biraz trajik biliyoruz, ancak engellemek için yapabilecek birçok şey var.

1.   Alışverişini Planla

Bazen market alışverişinden döndüğünde, aldıklarını buzdolabına koymaya çalışırken hali hazırda dolapta bekleyenlerin olduğunu fark edersin. 

Yenileri satın almadan önce dolabı kontrol etmek (hatta dolabın içinde ne olduğuna dair güncel bir liste tutmak) alışverişini planlamak için sana çok yardımcı olacak. Koşuşturmayla geçen yaşamlarımızda buzdolabında ne kadar gıda kaldığını hatırlamak zorunda değiliz ancak listelerle yaşamı kolaylaştırabiliriz.

2.   Derin Dondurucu Kullan

Pişirdiğin bir yemeği ya da uzun süre bekleyen bir sebzeyi bozulmadan yeniden değerlendirmenin en kolay yolu, derin dondurucuda saklamak. Derin dondurucun yoksa buzdolabının buzluk bölümünü de kullanabilirsin.

Çok yorgun olduğun ve yemek pişirmeye üşendiğin günlerde, israf olmasın diye burada tuttuğun hazır yemekler kurtarıcın olacak. Eğer saklama çözümleri konusunda alternatif arıyorsan, farklı boyların yer aldığı Mumo balmumlu keseleri öneririz. Biz en çok buzdolabında ekmek, dilimlenmiş sebze, ıslatılmış, pişirilmeye hazır ya da haşlanmış bakliyatları saklamak için kullanıyoruz.

3.   Gıdayı Doğru Yerde Sakla

Satın alınan her gıdanın doğru bir saklama yeri var. Uzun süre dayanmaları için doğru sıcaklıkta ve koşullarda tutulmaları gerekiyor. 

İşte bazı öneriler. 

Meyveler

Elma: Elma etilen gazı üreten meyveler arasında, bu nedenle diğer gıdalardan uzak tutmak faydalı olabilir. Tezgahta bir haftaya kadar veya buzdolabında bir haftadan fazla saklanabilir.

Avokado: Tezgahta olgunlaştırıp buzdolabında saklayabilirsin.

Muz: Yeşil muzları buzdolabından uzak tutmalısın, tezgahta olgunlaşmaları daha iyi.

Yaban mersini, böğürtlen, çilek, ahududu gibi meyveler çok narinler, yemeye hazır olana kadar yıkanmamalıdır. Kuru, kapalı kaplarda buzdolabında saklanabilirler.

Kiraz, üzüm: Yıkanmaya ve yemeye hazır olana kadar buzdolabında, yıkanmamış bir şekilde uygun kaplarda tutabilirsin. 

Narenciye: Raf ömrünü artırmak için sebzelik çekmecesinde veya buzdolabında filede saklayabilirsin.

Kavunlar: Kavunu buzdolabında saklayabilirsin. Karpuz diğer ürünlerden uzak, karanlık ve kuru bir yerde saklanabilir. Kesilmiş olan meyveler buzdolabında tutulmalı.

Nektarin, şeftali ve erikler olgunlaşıncaya kadar tezgahta bir kağıt torba içinde saklanabilir ve ardından birkaç gün daha dayanması için buzdolabına konulabilir.

Domates: Genelde buzdolabına koyulan domatesler daha hızlı bir şekilde çürümeye meyilli olabiliyor, bu nedenle oda sıcaklığında tutmak faydalı olabilir. Bir kapta güneşten ve ısıdan uzak tutabilirsin. 

Sebzeler

Oda sıcaklığında tutulanlar; salatalık, patlıcan, biber, patates (ışık almadan)

Buzdolabında tutulanlar; kereviz, yeşil fasulye, marul, tasma, pazı, lahana ve ıspanak gibi yeşillikler, havuç, pancar ve turplar.

Özel koşulları olanlar

Brokoli, karnabahar: Diğer ürünlerden ayrı buzdolabı çekmecelerinde saklanır.

Mısır: Kabuklarını ayırmadan buzdolabında saklayabilirsin.

Soğan ve sarımsaklar: Karanlık ve kuru bir yerde, ancak güçlü kokuları nedeniyle diğer yiyeceklerden ayrı olarak saklanmalıdır.

Mantarlar: Buzdolabında yıkanmadan saklanmalıdır. Nem onları kötüleştirir.

4.   Yemeklerini Toplu Pişir

Zaman ve enerji tasarrufu için bir kere mutfağa girip yemeklerini toplu pişirmen çok pratik olacaktır. Başta kaotik gibi gözükebilir kabul ediyoruz. Ancak bir süre sonra buzlukta hazır yemek olduğunu bildiğin için, dışarıdan yemek sipariş etmek o kadar çekici gelmeyecek, söylemek isteriz.

5.   Yerel üreticiden, azar azar almayı tercih et

Büyük alışveriş merkezlerinde, gıda paketleri arasında kaybolmak her zaman daha kolay. Ancak mahallelerimizde “taze ve zehirsiz gıda” fikrini benimseyen ve bu gıdaları satmaya çalışan kooperatif vb. yerel üreticiler olabilir. Mahalleni keşfe çıkıp bu üreticilerden almayı tercih edebilirsin.

6.   Neler çöpe gidiyor?

Çöpe attıklarını kullanmanın başka bir yolu olabilir mi?

Örneğin sebze kabukları güzelce temizlendiğinde iyi bir çorba için uygun olabilir. Kereviz sapı vb. gıdalar aslında çöpe gitmemesi gereken tam çeşnilik gıdalar. Bu tarz gıdaları direkt çöpe atmak yerine kurutup saklamak vb. alternatif kullanım alanlarını araştırmak iyi bir fikir olabilir. 

Gıda israfı aslında sadece “gıda israfı” değil. Para, kaynak, iş gücü ve emeğin boşu boşuna kullanılıp çöpe atılması anlamına geliyor. Sen de sevdiklerinle beraber sürdürülebilir bir yaşam fikrini araştırıyorsan, gıda saklama yöntemleri konusunda mutfak pratiğini değiştirebilirsin.